't Buurtschap bewijst het grote ongelijk van het amateurtoneel

Wie: Toneelgezelschap 't Buurtschap
Wat: "Je zult leven" van Carl Slotboom
Waar: 't Buurtschapshuus op Sinderen
Wanneer: 22 maart 2025
Nog te zien: 3, 4, 5 en 19 april 2025
Regie: Richard Klompenhouwer

Tegeltjeswijsheid
"Wij spelen alleen maar blijspelen want dat wil ons publiek." Tegeltjeswijsheid van het amateurtoneel.
Dat 'publiek' zijn dan toevallig de twee of drie mensen die na zo'n 'serieus' stuk op een speler, regisseur of bestuurslid afstappen om te zeggen dat er de volgende keer wel weer wat te lachen moet zijn. Waar het de meeste verenigingen werkelijk aan ontbreekt is kennis over het beschikbare repertoire en de vaardigheid om zo'n stuk zodanig op de planken te brengen, dat het publiek een prachtige avond beleeft. Zo niet 't Buurtschap uit Sinderen. Daar weten ze wat er nodig is voor een prachtige theateravond. Of het nou komedie is of tragedie, het is bij hen altijd een belevenis.

Salomon Perel
In het kader van 80 jaar vrijheid werd dit jaar gekozen voor een serieus stuk. "Je zult leven" van Carl Slotboom is gebaseerd op de waargebeurde geschiedenis van Salomon (Sally) Perel die als jongen van 16 zichzelf redt door de Nazi's ervan te overtuigen dat hij een Volksduitser was en geen Jood. Vanaf dat moment leeft hij tot aan het einde van de oorlog twee levens: dat van tolk in het Duitse leger en een verborgen leven van Joodse jongeman. Hierover schreef hij een boek en daarvanuit schreef Carl Slotboom dit toneelstuk, op verzoek van Perel zelf. Goed om te weten dat Carl Slotboom ook grote bekendheid geniet als blijspelauteur. 

Ik geef toe, ik was weer te laat, half acht, het wil er bij mij maar niet in, dus ik had het eerste kwartier gemist. Voordeel daarvan was dat ik meteen midden in de sfeer van het stuk zat. De uitverkochte zaal (5x! en een zesde komt er aan) zat aandachtig te kijken naar een even eenvoudig als prachtig decor waarop twee mannen in gesprek waren. Sally Perel, gespeeld door Joop Lammers, als oudere man op consult bij zijn psychiater (Jeroen Gesink). Het spel gaat steeds terug naar deze praktijkruimte om dan, na een stukje van het levensverhaal van Sally over te gaan naar het gespeelde deel van dat leven. Zo ontstaat een drama dat tegelijkertijd documentaire trekken heeft. Op deze manier komt het verhaal heel dichtbij en grijpt het de kijker steeds meer bij de kladden.

Over de vormgeving
Terug nog even naar de vormgeving van het stuk, dat verdient onze oprechte aandacht. 't Buurtschap heeft daarin een naam op te houden en ook in deze productie was te zien hoe nauwkeurig deze groep daarmee omgaat. Niets staat er te veel op het toneel, maar alles wordt volkomen duidelijk: huiskamers, zalen met NSB-ers, het ghetto, de praktijkruimte, noem maar op, je keek je ogen uit. Hetzelfde gold voor de kleding, de kapsels en de grime, die daarmee alles bijdroegen aan de sfeer van de jaren 40. Het stuk vergt veel van een groep en 't Buurtschap maakt dat helemaal waar. Nou ja, misschien was de opmerking "Wat gezellig hier" wel wat veel gezegd over de uiterst karig ingerichte huiskamer van zijn vriendin. Maar in het toneel geldt de wet, als gezegd wordt dat het wit is, is het ook wit, ook al is het zwart. 

Ook het spel is sterk vormgegeven. De grote rollen worden krachtig gespeeld, ondanks de leeftijd van de hoofdrolspeler. Dat in het begin af en toe de souffleur bij moet springen hindert daarom ook helemaal niet. Je moet het toch van de intentie hebben bij dit soort rollen en die was er genoeg. We volgen de jonge Salomon in zijn bizarre route langs de afgrond, hoe hij als soldaat maar ook als jongeman alle zeilen bij moet zetten om niet ontdekt te worden als Joods. Tegenover medesoldaten moet hij zorgen dat niemand hem naakt ziet douchen, tegenover zijn nieuwe vriendin moet hij het consummeren van de liefde steeds zien uit te stellen. Het leidt tot meeslepende scènes waarin je als kijker steeds dieper in zijn dilemma's wordt getrokken. 

Actualiteit
Maar voor we daar waren aangeland zijn we getuige geweest van het afscheid dat Sally moest nemen van zijn vader en moeder (Ciska Wynia en Dolf Wisselink) die achterbleven in het ghetto van Lódz. Hij zou ze nooit meer terugzien, anders dan in zijn verbeelding, later, als hij worstelt met zijn identiteit. Dan stelt hij zich voor hoe ze hem kwalijk nemen dat hij zijn Jood-zijn verloochend heeft. Scènes die kippenvel op je armen brachten.
Een heel ander soort kippenvel bracht Udo Klompenhouwer op mijn armen in zijn korte optreden als "Spreker". Ineens kwam alles wel heel dichtbij, werden we uit de wereldoorlog getrokken en moesten we denken aan onze huidige tijden. En zo werd de voorstelling -onbedoeld misschien- ook een alarmbel voor onszelf. De afgelopen 80 jaar hebben we de oorlog als iets van vroeger kunnen beschouwen, iets van "Nooit meer", maar we staan midden in een nieuwe wereldwijde crisis en de voortekenen zijn dezelfde als 85 jaar geleden. Daar werd je in de voortselling helder mee geconfronteerd.

Maar zelfs zonder die link met de actuele wereld is de voorstelling een prestatie! Van zowel de schrijver, de acteurs, de vormgevers en  vooral regisseur Richard Klompenhouwer. Hoe die het allemaal doet, daar kun je naar raden, maar hij houdt zich met alle aspecten van de voorstelling bezig,  tot het plakken van de baarden aan toe. En dat alles met dat lichtvoetige optimisme, gepaard aan een enorme drive voor het theatervak, dat hem zo siert. 

Kijken kan nog
De komende weken is er nog alle gelegenheid, de voorstelling te gaan zien en ik zou het doen. 
Een reactie die de mensen van 't Buurtschap goed kennen, wanneer ze het met collega toneelverenigingen hebben over de keuze van hun stukken  is: "Jullie hebben in Sinderen makkelijk praten, bij jullie komt altijd publiek." Maar, hoe zou dat dan komen? In ieder geval zeker niet omdat ze geen serieuze stukken spelen.