Diagnose Niweto Wehl - Ayckbourn Again!!

Alan Ayckbourn is nogal een toneelschijver. Al sinds 1959 schrijft hij elk jaar (minstens) één blijspel dat in première gaat bij zijn eigen gezelschap in Scarborough. Het seizoen erna is het te zien op het Londense West End en daarna mag de rest van de wereld het spelen. En het moet gezegd, dat gebeurt veel. Ook in onze contreien is het werk van Ayckbourn heel veel te zien geweest. Dat had zeker ook te maken met de cursusleiders van de opleiding tot amateur-theaterregisseur in Arnhem. Van hen mocht je geen ordinaire  plattelandstukken regisseren. Dat was volgens hen geen echt theater. Je moest "echte" stukken spelen en dan werd Ayckbourn uit hun hoge hoed getoverd. Gevolg was wel dat er seizoenen waren dat de toenmalige recensent van de toenmalige Graafschapbode verzuchtte dat hij nu wel genoeg "Ayckbourntjes" had gezien. Ik was die herinnering aan Peter Aansorgh al bijna kwijt toen ik gisteren in Wehl ineens weer een stuk van Ayckbourn zag worden uitgevoerd door toneelgroep Niweto. Een stuk waar ze werk van hadden gemaakt. 

Allereerst een ruim en strak vormgegeven speelvlak waar de spelers mee uit de voeten konden. We zagen de keuken, de hal, de huiskamer en de trap naar de overloop op de eerste verdieping. Niks teveel. Wel alle sfeer van kerstmis in huis door de grandioze kerstboom met een keur aan pakjes eronder. En al stonden er geen muren, de spelers zorgden dat wij wisten dat die er wel waren. Al waren het muren die gehorig waren. 

Het stuk dat de groep had uitgekozen is 45 jaar oud en dat was te merken. De taal is formeel en verouderd, zo praten we al lang niet meer met elkaar. Ook de thematiek is typerend voor het theater uit de jaren 80. We onderzochten in die tijd in talloze stukken hoe vreemd we eigenlijk met elkaar omgingen binnen de conventies waarin we leefden. De schijn ophouden van hoe gelukkig we waren in de huwelijken waarin we ons bevonden, was een dagtaak. Achter die facades werd het verdriet -van meestal de vrouwen- opgevangen in witte zakdoeken van echt textiel. Zelfs die worden al lang niet meer gebruikt omdat ze onhygiënisch zijn.

Dat gezegd hebbende, het maakte voor het plezier van de middag niet uit. Want de stukken van Ayckbourn hebben iets anders in zich, waardoor ze voor spelers van alle tijden interessant zijn. Ayckbourn beschrijft de personages en situaties zo helder dat juist ook amateurspelers er hun tanden makkelijk in kunnen zetten. De personages zijn herkenbare mensen met hun herkenbare worstelingen die we heel goed aan kunnen voelen. De uitdaging en het plezier voor de spelers is het om die mensen zo natuurgetrouw mogelijk neer te zetten. En daarin is heel veel ruimte voor eigen inbreng. Voor de regisseur is een "Ayckbourntje" ook heerlijk. Want de gebeurtenissen zijn -anders dan in veel plattelandsspelen- logisch en goed doordacht. Ze kloppen allemaal. En tegelijkertijd komen de personages in soortgelijke onmogelijke toestanden terecht als we gewend zijn in dat plattelandstheater. Dus genoeg te lachen tussen alle huilbuien door. 

De mensen van Niweto hebben er zichtbaar plezier in gehad dit stuk te produceren. En regisseuze Jannie Oudendijk blijkbaar ook. De rollen werden zo sterk vertolkt dat je als kijker uiteindelijk met alle personages te doen had. Het was Kerst maar van vrede was weinig te merken. Integendeel. De titel Prettige Feestdagen is dan ook cynisme ten top. Maar door al die ellende van de personages op het toneel te bekijken, viel ons eigen leven eigenlijk best wel mee. En ook dat is de functie van dit soort stukken. 

Ik heb erg genoten van het spel van de mensen van Niweto. Ze verstaan het vak van toneel spelen, zijn heel goed op elkaar ingespeeld waardoor het spel lekker doorloopt, de timing goed is en elk personage een karakter wordt. Ik vond het ook heerlijk om weer zo'n stuk van Ayckbourn te zien. Maar meer als sentimental journey dan dat het inhoudelijk iets toevoegt aan mijn kijk op de wereld. In die zin was ik meer geraakt door het stuk dat ze vorig jaar op de planken brachten en waarin ook jongere spelers een plekje hadden gekregen. Met zo'n moderner stuk trek je ook makkelijker jongere spelers (en publiek). En daar is Niweto, getuige de oproep in het programmaboekje (ja! echt een boekje van papier, dank daarvoor!) ook naar op zoek.

Hart onder de riem: het amateurtheater trekt weer aan!